در این مقاله از مجله‌ی تخصصی ورزش و سلامت ژاناک به بهترین ورزش از نظر طب سنتی می‌پردازیم. طب سنتی، علمی با قدمت هزاران سال است که در فرهنگ‌های مختلف به‌عنوان یک رویکرد جامع به سلامت و تندرستی شناخته می‌شود. این علم بر تعادل و هماهنگی بین اجزای بدن، ذهن و روح تأکید دارد و ورزش نیز به‌عنوان یکی از ارکان اساسی در حفظ این تعادل معرفی می‌شود. از نظر طب سنتی، ورزش نه‌تنها برای تقویت جسم بلکه برای بهبود حالت‌های روانی و افزایش انرژی حیاتی بدن نیز اهمیت دارد..
آنچه در این مطلب میخوانید!
اهمیت ورزش در طب سنتی
ورزش در طب سنتی به‌عنوان یک راهکار طبیعی برای پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها شناخته شده است. اهمیت ورزش در این علم به اندازه‌ای است که آن را یکی از ارکان چهارگانه سلامت می‌دانند. ورزش منظم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی، بهبود عملکرد قلب و عروق، تنظیم سیستم گوارشی و حتی بهبود کیفیت خواب کمک کند. در واقع، انتخاب بهترین ورزش از نظر طب سنتی نقش محوری در ارتقاء سلامت کلی فرد دارد و به‌عنوان یک ابزار موثر در حفظ تعادل بدن و ذهن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در بحث اهمیت بهترین ورزش از نظر طب سنتی لازم است اشاره کنیم که، ورزش یکی از شش اصل حیاتی در طب سنتی ایرانی برای حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها است. این اصول شامل هوا، غذا و نوشیدنی، خواب و بیداری، فعالیت بدنی و استراحت، شرایط احساسی و حفظ مواد ضروری در بدن و دفع مواد زائد می‌باشند.
تاریخچه ورزش در طب سنتی
تاریخچه‌ی ورزش در طب سنتی ایرانی به هزاران سال قبل یعنی دوران باستان برمی‌گردد، جایی که ورزش همان طور که پیش‌تر اشاره شد، به عنوان یکی از اصول شش‌گانه‌ی حفظ سلام معرفی شده است. هنگام بررسی تاریخچه‌ی ورزش در طب سنتی و بهترین ورزش از نظر طب سنتی با 5 دلیل عمده‌ی تأکید بر ورزش مواجه می‌شویم:
نخست، ورزش به عنوان روشی برای دفع مواد زائد از بدن از طریق تعریق و افزایش جریان خون به کار گرفته می‌شد؛ دوم،ورزش موجب تقویت عملکرد دستگاه گوارش و بهبود هضم غذا از طریق تحریک متابولیسم بدن می‌شد؛ سوم، باعث تقویت سیستم قلبی-عروقی و افزایش توانایی قلب و ریه‌ها می‌شد؛ چهارم، در بهبود سلامت روانی و کاهش استرس و اضطراب از طریق ترشح اندورفین‌ها و ایجاد احساس شادابی نقش مهمی داشت؛ و پنجم، باعث تقویت سیستم عضلانی-اسکلتی و افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات می‌شد. این دلایل به وضوح نشان‌دهنده‌ی اهمیت ورزش در طب سنتی به عنوان روشی جامع برای حفظ و بهبود سلامت بدن و ذهن است.
در طب سنتی چینی، تمرینات تای‌چی و چی‌گونگ به‌عنوان ورزش‌هایی برای تقویت انرژی حیاتی و بهبود سلامت شناخته می‌شوند. در طب آیورودا، یوگا و تمرینات پرانایاما (تمرینات تنفسی) به‌عنوان بخش‌های مهمی از یک سبک زندگی سالم معرفی شده‌اند. در طب سنتی ایرانی نیز ورزش‌هایی مانند زورخانه‌ای و تمرینات کششی به‌عنوان ورزش‌های مناسب برای تقویت بدن و افزایش انعطاف‌پذیری مورد توجه قرار گرفته‌اند.
اصول ورزش در طب سنتی
اصول ورزش در طب سنتی بر مبنای تعادل و هماهنگی استوار است. این اصول شامل انتخاب بهترین ورزش از نظر طب سنتی متناسب با نوع بدن و مزاج فرد، توجه به زمان و مدت تمرینات، و هماهنگی بین ورزش و سایر جوانب زندگی مانند تغذیه و استراحت می‌باشد. از نظر طب سنتی، ورزش باید به‌طور منظم و با شدت مناسب انجام شود تا از فواید آن به‌طور کامل بهره‌مند شد. همچنین، توجه به تنفس صحیح و تمرکز ذهنی در هنگام ورزش از اصول مهم طب سنتی به‌شمار می‌آید.
بهترین زمان ورزش از نظر طب سنتی
طبق نظرات فیلسوفان طب سنتی، بهترین زمان برای ورزش زمانی است که غذای مصرفی کاملاً هضم شده باشد و قبل از وعده غذایی بعدی. این زمان تقریباً دو ساعت پس از غذا است که معده خالی شده و رنگ ادرار تیره‌تر می‌شود. ورزش در سایر زمان‌ها ممکن است باعث ورود غذای هضم نشده به مرحله هضم شده و مشکلات گوارشی ایجاد کند.همچنین، خواب و استراحت کافی قبل از ورزش ضروری است و بهترین زمان برای ورزش صبح است. در فصل‌های مختلف نیز زمان مناسب برای ورزش متفاوت است؛ به عنوان مثال، بهار بهترین فصل برای ورزش است و در زمستان توصیه می‌شود ورزش در گرم‌ترین زمان روز انجام شود.
بهترین ورزش‌های توصیه‌شده در طب سنتی
طب سنتی ورزش‌های متنوعی را برای تقویت سلامت جسمی و روحی توصیه می‌کند. از جمله این ورزش‌ها می‌توان به ورزش‌های رزمی مانند تای‌چی، یوگا، پیاده‌روی، و شنا اشاره کرد. این ورزش‌ها به‌طور کلی بر پایه حرکات آهسته و هماهنگ، تمرینات تنفسی و تمرکز ذهنی بنا شده‌اند و می‌توانند به بهبود سلامت کلی بدن و افزایش انرژی حیاتی کمک کنند. در نهایت، انتخاب ورزش، بستگی به نوع و توانایی بدن و نیازهای فردی دارد و بهتر است با مشورت یک متخصص طب سنتی انجام شود.
در طب سنتی ایرانی به انجام ورزش‌هایی توصیه شده که می‌توانند به تقویت بدن و بهبود سلامت کمک کنند. هر کدام از ورزش‌های زیر به عنوان بهترین ورزش از نظر طب سنتی آورده شده‌اند و بسته به عوامل مختلف می‌توانند مناسب‌ترین ورزش‌ها برای هر فرد باشند.
پیاده‌روی
پیاده‌روی یکی از عمومی‌ترین و ساده‌ترین ورزش‌ها است که در طب سنتی ایرانی توصیه شده است. این ورزش باعث تقویت عضلات پاها، بهبود گردش خون و کاهش استرس می‌شود. پیاده‌روی منظم به تنظیم عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند و می‌تواند برای افرادی که دچار یبوست یا سایر مشکلات گوارشی هستند، بسیار مفید باشد. همچنین، پیاده‌روی در هوای آزاد و معتدل، باعث افزایش انرژی و شادابی فرد می‌شود.
شنا
شنا یکی دیگر از ورزش‌های توصیه شده در طب سنتی است که تأثیرات مثبت زیادی بر سلامتی دارد. این ورزش باعث تقویت عضلات کل بدن، به ویژه عضلات قلب و ریه‌ها می‌شود. شنا کردن در آب سرد می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها کمک کند. علاوه بر این، شنا به کاهش التهاب و دردهای مفصلی نیز کمک می‌کند و برای افرادی که مشکلات مفصلی دارند، بسیار مناسب است.
دوچرخه‌سواری
دوچرخه‌سواری به عنوان یک ورزش هوازی در طب سنتی توصیه می‌شود که به بهبود سلامت قلب و عروق کمک می‌کند. این ورزش باعث تقویت عضلات پاها و افزایش استقامت بدنی می‌شود. دوچرخه‌سواری منظم می‌تواند به کاهش وزن و چربی بدن کمک کند و در بهبود عملکرد سیستم تنفسی نیز مؤثر است. علاوه بر این، این ورزش به تعادل هورمونی و کاهش استرس نیز کمک می‌کند.
یوگا
یوگا یک ورزش ترکیبی است که در طب سنتی برای بهبود سلامت جسمی و ذهنی توصیه می‌شود. یوگا شامل تمرینات تنفسی، مدیتیشن و حرکات کششی است که باعث افزایش انعطاف‌پذیری بدن و تقویت عضلات می‌شود. یوگا به تنظیم سیستم عصبی و کاهش اضطراب و استرس کمک می‌کند. تمرینات یوگا می‌توانند به بهبود خواب و افزایش انرژی روزانه نیز کمک کنند.
ورزش‌های رزمی
ورزش‌های رزمی مانند کونگ‌فو و تای‌چی در طب سنتی برای تقویت بدن و ذهن توصیه می‌شوند. این ورزش‌ها علاوه بر تقویت عضلات و افزایش استقامت بدنی، به بهبود تمرکز و هماهنگی ذهن و بدن کمک می‌کنند. ورزش‌های رزمی باعث افزایش جریان خون و بهبود عملکرد سیستم قلبی عروقی می‌شوند و می‌توانند به عنوان روشی مؤثر برای کاهش استرس و افزایش اعتماد به نفس مورد استفاده قرار گیرند.
بهترین ورزش از نظر طب سنتی برای هر مزاج
در طب سنتی ایرانی، مفهوم “مزاج” به عنوان یک اصل مهم برای تعیین ویژگی‌های جسمی و روانی فرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. مزاج‌ها به چهار کیفیت اصلی گرمی، سردی، خشکی و تری تقسیم می‌شوند و هر فرد دارای یک مزاج منحصر به فرد است که از زمان جنینی شکل می‌گیرد و می‌تواند تحت تأثیر مزاج والدین نیز باشد. شناخت مزاج‌های مختلف یکی از اصول اساسی برای تعیین بهترین ورزش از نظر طب سنتی است. هر فرد با توجه به مزاج خود به ورزش‌های خاصی نیاز دارد که با طبیعت بدن او هماهنگ باشد.
ورزش مناسب برای مزاج گرم و تر (دموی)
افراد با مزاج دموی (گرم و تر) اغلب انرژی زیادی دارند و نیاز به فعالیت‌های فیزیکی شدید دارند تا این انرژی مازاد را تخلیه کنند. برای این افراد بهترین ورزش‌ها شامل ورزش‌های زیر می‌شود:
- دویدن و پیاده‌روی سریع: این ورزش‌ها به تخلیه انرژی اضافی و حفظ تعادل بدن کمک می‌کنند.
- ورزش‌های گروهی: ورزش‌های تیمی مانند فوتبال و بسکتبال که نیاز به حرکت زیاد دارند، برای افراد دموی بسیار مناسب هستند.
- شنا: شنا کردن باعث تعادل گرما در بدن می‌شود و از تراکم حرارت اضافی جلوگیری می‌کند.
ورزش مناسب برای مزاج گرم و خشک (صفراوی)
افراد صفراوی (گرم و خشک) به ورزش‌های متعادل و آرام نیاز دارند تا از افزایش خشکی و گرما در بدن جلوگیری کنند. بهترین ورزش از نظر طب سنتی برای این افراد ورزش‌های زیر است:
- یوگا: یوگا به کاهش استرس و افزایش انعطاف‌پذیری کمک می‌کند و برای تعادل مزاج صفراوی مناسب است.
- تای‌چی: تای‌چی یک ورزش سنتی چینی است که با حرکات آهسته و هماهنگ به تعادل انرژی بدن کمک می‌کند.
- پیاده‌روی آرام: پیاده‌روی با سرعت متوسط در طبیعت می‌تواند به کاهش خشکی و گرمای بدن کمک کند.
ورزش مناسب برای مزاج سرد و تر (بلغمی)
افراد بلغمی (سرد و تر) معمولاً تمایل به تنبلی و کسالت دارند و نیاز به ورزش‌های تحریک‌کننده و انرژی‌بخش دارند. ورزش‌های مناسب برای افراد بلغمی ورزش‌های زیر هستند:
- دوچرخه‌سواری: دوچرخه‌سواری به افزایش گردش خون و انرژی در بدن کمک می‌کند.
- ایروبیک: ورزش‌های ایروبیک باعث تحریک سیستم تنفسی و افزایش سطح انرژی می‌شوند.
- پیاده‌روی سریع و تمرینات استقامتی: این ورزش‌ها به افزایش حرارت بدن و کاهش رطوبت اضافی کمک می‌کنند.
ورزش مناسب برای مزاج سرد و خشک (سوداوی)
بهترین ورزش از نظر طب سنتی برای افراد سوداوی (سرد و خشک) ورزش‌های ملایم و آرام است تا از افزایش خشکی و سردی در بدن جلوگیری کنند. ورزش‌های مناسب برای این افراد شامل:
- یوگا و مدیتیشن: این تمرینات به کاهش استرس و افزایش تمرکز ذهنی کمک می‌کنند.
- تای‌چی و چی‌گونگ: این ورزش‌ها با حرکات آرام و تنفس عمیق به تعادل انرژی بدن کمک می‌کنند.
- پیاده‌روی ملایم: پیاده‌روی در طبیعت با سرعت کم به افزایش گردش خون و کاهش سردی بدن کمک می‌کند.
در نهایت، انتخاب بهترین ورزش از نظر طب سنتی بستگی به شناخت دقیق مزاج فردی دارد. برای بهره‌مندی از تمامی فواید ورزش و حفظ تعادل بدن، مشاوره با یک متخصص طب سنتی توصیه می‌شود. این متخصص می‌تواند با توجه به نوع مزاج و شرایط فردی، برنامه ورزشی مناسبی را پیشنهاد دهد تا سلامت جسمی و روحی به بهترین نحو حفظ شود. همچنین لازم است عوامل دیگر مثل زمان مناسب ورزش را هم برای اثربخشی هر چه بیشتر ورزش‌ها در نظر گرفت. ترکیب تغذیه‌ی سنتی و مناسب‌ترین ورزش باعث سلامتی هر چه بیشتر می‌شود.
منابع: journals.sagepub , wikipedia , drkatiemolloy
